Arkeologlar, Türkiye’nin güneydoğusundaki Ergani ilçesi yakınlarındaki Çayönü Tepesi’ndeki kazı alanında, antik depremde çöken 5 bin yıllık yapının kalıntılarını ortaya çıkardı. (İHA Fotoğrafı)
04 Kasım 2025 14:27 GMT+03:00
ATürkiye’nin güneydoğusunda Ergani yakınlarındaki Çayönü Tepesi’nde (Tepe) arkeologlar, yaklaşık 5000 yıl önce bir deprem sırasında yıkıldığı söylenen boş bir binanın yıkık kalıntılarını ortaya çıkardılar. Diyarbakır Ergani’nin yaklaşık 7 kilometre (4,35 mil) güneybatısındaki tarih öncesi yerleşimde ilk yerleşim yaklaşık 12.000 yıl önce gerçekleşti ve insanlığın Neolitik Dönem’de yerleşik hayata geçişini anlamak için bir temel taşı olarak kabul ediliyor. 1964 yılında başlayan kazılar bugün de devam ediyor ve bu sezon altıncı ayına girdi.
Arkeologlar, Türkiye’nin güneydoğusundaki Ergani ilçesi yakınlarındaki Çayönü Tepesi’ndeki kazı alanında, antik depremde çöken 5 bin yıllık yapının kalıntılarını ortaya çıkardı. (İHA Fotoğrafı)
Erken Tunç Çağı bağlamı açıklandı
Ekip, açmaları Erken Tunç Çağı’na (MÖ 3. bin yıl civarı) tarihlenen katmanlara genişletti. Çanakkale Uygulamalı Bilimler Fakültesi’nden Kazı Başkanı Doç.
Doç. Çayönü Tepesi kazı başkanı Prof. Dr. Savaş Sarialtun, ekibinin Türkiye’nin güneydoğusunda 5.000 yıllık bir depremin kanıtlarını tespit ettiği alanda fotoğraf çektirdi. (İHA Fotoğrafı)
Devrilen kerpiç duvar depreme işaret ediyor
Sarialtun, odak noktasının taş temel üzerine kerpiç olarak inşa edilen güney duvarı tek blok halinde kuzeye doğru devrilen dikdörtgen bir yapı olduğunu söyledi. Yaklaşık 5,2 metre uzunluğunda ve 1,25 metre genişliğindeki ve zeminde sağlam duran bir bölümü tanımlayarak, “kerpiç duvarın 12-13 sırası tek bir blok halinde kuzeye doğru çöktü” dedi. Evdeki enkazın veya acil onarım çalışmalarının bulunmaması, mekanın olaydan kısa bir süre önce terk edildiğini gösteriyor.
Kerpiç ne anlama gelir: kil, silt ve samandan yapılmış, güneşte kurutulmuş tuğlalar; Antik Batı Asya mimarisinde yaygındır.
Diyarbakır’ın Ergani ilçesindeki Çayönü Tepesi kazı alanının havadan görünümü, Anadolu’daki erken yerleşik hayata ışık tutan Neolitik ve Erken Tunç Çağı yapılarının planını ortaya koyuyor. (İHA Fotoğrafı)
Yakındaki bir fay değil, muhtemelen bölgesel bir şok
Geçen yıl yapılan jeolojik incelemede Çayönü Tepesi’nin hemen yanında net bir fay hattı tespit edilememişti. Sarialtun, çöküşü bölgenin kuzeyindeki sismisiteye bağladı ve olası bir analog olarak Elazığ-Sivrice civarındaki son deprem hareketliliğine işaret etti. Duvarın parçalanmak yerine tutarlı bir blok halinde yıkılması nedeniyle hasar modelinin ne çok yakın ne de çok güçlü bir depreme işaret ettiğinin altını çizdi.
Kırmızı renk hakkında: Tuğlalar, yakılarak değil, yapımında kullanılan hematit bakımından zengin topraklardan kaynaklanan kırmızımsı bir renk tonu gösterir; odada herhangi bir yangın izine rastlanmadı.
Kazı ekibi üyeleri, arkeologların terk edildikten sonra eski bir depremin bir binayı yıktığına inandıkları Çayönü Tepesi’ndeki çökmüş kerpiç katmanlarını temizliyor ve belgeliyor. (İHA Fotoğrafı)
Yukarı Dicle havzasından paraleller
Sarialtun, Salat Tepe’de benzer deprem dizilerinin bilindiğini anımsatarak, şöyle konuştu: bir yerleşim Orta Tunç Çağı katmanlarının MÖ 2.300-2.200 civarında başlayan ve MÖ 1.600’lere kadar devam eden birçok olayı kaydettiği Yukarı Dicle bölgesindeki Bismil yakınlarında
Diyarbakır’ın Ergani ilçesindeki Çayönü Tepesi kazı alanının havadan görünümü, Anadolu’daki erken yerleşik hayata ışık tutan Neolitik ve Erken Tunç Çağı yapılarının planını ortaya koyuyor. (İHA Fotoğrafı)
Malzeme kaydı zamanlamayı ve kullanımı netleştirir
Tabandaki çanak çömlek ve neredeyse tamamlanmış kaplar ile kültürel dolgu binanın dönemiyle örtüşüyor ancak kullanım sırasında şiddetli bir çöküşe işaret etmiyor. Ekip için bu bulgular kronolojiyi hassaslaştırıyor ve alanın nasıl terk edildiğini, duvarlarının daha sonra nasıl yıkıldığını ve insanlar ayrıldıktan sonra doğal süreçlerin (özellikle depremin) alanı nasıl şekillendirdiğini yeniden yapılandırmaya yardımcı oluyor.
Bugün gördüğümüz yapı, Sarialtun’un ifadesiyle yaklaşık beş bin yıl önce “depreme maruz kalmış” ve bu durum, Diyarbakır’ın derin geçmişine bir sismik ayak izi daha eklemiş.
04 Kasım 2025 14:27 GMT+03:00
