Ibex (dağ keçisi) motifleri, MÖ 4.200-3.500, Boyalı Terra-Cotta, Necropolis, Susa I dönem, Akropolis Höyüğü, Susa, İran. (Louvre Müzesi aracılığıyla fotoğraf)
09 Eylül 2025 05:34 GMT+03: 00
A Yeni çalışma ışık yaktı Anadolu da dahil olmak üzere antik doğudaki Ibex’in kalıcı sembolizmi üzerinde. Araştırmacılar, yaklaşık 10.000 yıl önce İran ve Doğu Anadolu’nun Zagros Dağları’nda evcilleştirilen bu vahşi keçinin, yiyecek ve yün kaynağından daha fazlasını nasıl hale getirdiğini vurguladılar. Neolitik’ten Demir Çağı boyunca kaya sanatı, seramik ve metal işlerinde tekrarlayan görüntüsü genellikle kadınların veya doğurganlıkla ilgili figürlerin yanında ortaya çıktı, bu da üreme ve bolluğa bağlı sembolik bir rol önerdi.
Çalışma, Fransa’nın Laussel Rock barınağından oyulmuş bir görüntüye dikkat çekiyor ve burada Venüs figürlü bir kadının bir Ibex boynuzu olduğuna inanılan şeyi elinde tutuyor. Avrupa ve Yakın Doğu’daki benzer tasvirler, hayvanı, Achaemenid-Scythian döneminde boyalı veya kadın mumyalarına dövülmüş keçiler gibi bulgular tarafından güçlendirilmiş kadınlık ve doğurganlık fikirlerine bağlar.
Mezopotamya mitolojisinde Enki, Shamash ve Ishtar’ı gösteren adda mührünün detayı. (British Museum aracılığıyla fotoğraf)
Hayat veren su kaynaklarına ve mevsimlerine bağlı
Mezopotamya’da Ibex, Dicle ve Fırat Nehirleri ile ilişkili tatlı su tanrısı Enki ile yakından bağlantılıydı. Akademisyenler, bu bağlantının, Mezopotamya’daki sonbahar yağmurlarına denk gelen hayvanın çiftleşme mevsimi ile açıklanabileceğini ve böylece doğal ritimlerini tarımsal doğurganlıkla hizaladığını belirtiyorlar.
Doğu İran’dan, MÖ 1.500 ila 700 arasında uzanan bronz bir plak, çarpıcı bir şekilde, doğum yapan bir kadını kuşatan iki ibeksi tasvir ediyor ve Avrupa’daki anne Ranaldi rock resmi gibi daha önceki tarih öncesi sahneleri tekrarlıyor.
a) ve b) Tepe Hisar’ın (Schmidt, 1937); c) uzun boylu-bakun (Herzfeld, 1935); D) Blanchard Rockshelter. Blanchard Rockshelter plakasının (Marshack, 1972a) işaretlemesine dayanarak, Lune takvimi Tepe Hisar ve Tall-Bakun sitelerindeki Farslı Çanak çömleklerdeki gösterim serileriyle karşılaştırılabilir. (Torkamandi ve ark. 2025 aracılığıyla fotoğraflar
Göksel ve kozmik dernekler
Doğurganlığın ötesinde, Ibex de göklere bağlıydı. Hayvanı dağlık habitatlarda gören eski toplumlar, onu gökyüzü ve yıldızlarla ilişkilendirdi. Oğlak takımyıldızı – Half keçi, yarım balık – hem göksel hem de mevsimsel yağmurları temsil eden bu kozmik bağlantıyı yansıtır.
Sümer metinlerinde, IBEX’e Si-Mul veya “Yıldız Horned” olarak adlandırıldı. Tall-I-Bakun ve Tepe Hisar gibi sitelerden İran seramiklerinde (ayrıca tappeh hesār heceledi)Ibex figürleri, kozmik sembolizm duygusunu güçlendirerek yıldızlar, haçlar veya dairesel motiflerle görünür.
MÖ 7. Yüzyıl Anadolu’dan Bronz Ibex heykelcik (Artemis Güzel Sanatlar aracılığıyla Fotoğraf)
Kalıcı bir kültürel baskı
Çalışmanın yazarları, IBEX’in motifinin sadece ekonomik değeri için değil, aynı zamanda katmanlı sembolik anlamları nedeniyle antik Yakın Doğu’da sürekli bir varlık olarak kaldığını vurgulamaktadır. “Manevi bir açıdan, bu hayvan Paleolitik dönemden günümüze insan kolektif bilinçdışı zihninde derinden kök salmıştır… IBEX sembolizminin sürekliliği dikkat çekicidir ve güçlü arkeolojik unsurlarla desteklenmektedir.”
Ibex, doğurganlık, kadınlık, mevsimsel döngüler ve göksel küreyi birbirine bağlayarak, anadolu, mezopotamya ve ötesinde en kalıcı sembollerden biri olarak ortaya çıktı, binlerce yıl boyunca sanat, din ve kültürel hafıza izini bıraktı.
09 Eylül 2025 05:34 GMT+03: 00
