Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), mahkeme tarihindeki en büyük toplu bildirimle, ByLock mesajlaşma uygulamasının kullanımı nedeniyle Gülen hareketi üyeliğine ilişkin mahkûmiyet kararlarıyla ilgili dosyasındaki 4.800 başvuruyu daha Türkiye’ye bildirdi. Stockholm Özgürlük Merkezi Pazartesi günü Bold Medya’ya atıfta bulunarak bildirildi.
Türk yetkililer, ByLock mesajlarının başarısız darbe girişimiyle ilgili olduğuna dair herhangi bir kanıt bulunmamasına rağmen, bir zamanlar Apple’ın App Store ve Google Play’inde mevcut olan ByLock’u, 15 Temmuz 2016’daki darbe girişiminden bu yana Gülen hareketinin destekçileri arasında gizli bir iletişim aracı olarak değerlendirdi.
Bu son bildirimle birlikte, mahkemenin Yüksel Yalçınkaya v. Türkiye davasındaki kararının ardından “pilot karar prosedürü” uyarınca Türk hükümetine ilettiği ByLock ile ilgili davaların toplam sayısı 10.800’e ulaştı.
AİHM Büyük Dairesi Eylül 2023’te verdiği pilot kararda, hüküm sürdü ByLock kullandığı için Türkiye’de terörizmle suçlanan eski öğretmen Yüksel Yalçınkaya davasında Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) üç maddesini ihlal ettiği ortaya çıktı. Mahkeme, Türkiye’nin Sözleşme’nin 6. maddesini (adil yargılanma hakkı), 7. maddesini (kanunsuz ceza olmaz) ve 11. maddesini (toplanma ve örgütlenme özgürlüğü) ihlal ettiğini söyledi.
“pilot karar” usulü Mahkemenin binlerce aynı davayı yeniden incelemeden sistematik hak ihlallerini ele almasına olanak tanır. Kararın ardından mahkeme benzer davaları ilgili hükümete ileterek daha geniş çözüm yolları talep ediyor.
Hukuk uzmanları, Büyük Daire’nin ByLock kullanımının suç teşkil eden bir faaliyetin delili olarak değerlendirilemeyeceğini açıkça ortaya koyan kararının altını çizdi.
İnsan hakları avukatı ve savunucusu Kadir Öztürk, X’te yaptığı açıklamada, bu hamlenin AİHM’nin Yalçınkaya kararında belirlediği standartları, özellikle kişisel cezai sorumluluk, AİHS’nin 7. maddesi kapsamındaki kanunilik ve 6. maddesi kapsamındaki adil yargılanma hakkı ilkelerini uygulamaya devam ettiğini gösterdiğini belirtti.
Öztürk, 4 bin 800 başvurunun benzeri görülmemiş bir şekilde tek dalgada tebliğ edilmesinin, mahkemenin delil olarak yetersiz ve güvenilmez bulduğu yalnızca veya öncelikli ByLock verilerine dayanan mahkûmiyetlerden kaynaklanan yapısal sorunları çözme konusundaki kararlılığının altını çizdi.
ByLock’la bağlantılı mahkûmiyet kararlarına ilişkin şikayetlerin yaklaşık yarısının halen incelenmekte olduğunu ve önümüzdeki yıl içinde kademeli olarak bildirilmesinin beklendiğini de sözlerine ekledi.
AİHM hüküm sürdü ayrıca 22 Temmuz’da Türkiye’nin, inanç temelli Gülen hareketiyle bağlantılı oldukları iddiası nedeniyle terör suçundan mahkum olan 239 kişinin haklarını ihlal ettiği, Türk yargısının adil yargılamayı sağlayamadığı ve açık bir hukuki dayanak olmaksızın cezai yaptırımlar uyguladığı tespit edildi.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Aralık 2013’teki yolsuzluk soruşturmalarının kendisinin yanı sıra ailesinden ve yakın çevresinden bazı kişilerin de dahil olduğu, merhum din adamı Fethullah Gülen’den ilham alan Gülen hareketinin takipçilerini hedef alıyor.
Soruşturmaları Gülenci darbe ve hükümetine yönelik komplo olarak değerlendiren Erdoğan, hareket mensuplarını hedef almaya başladı. Mayıs 2016’da hareketi terör örgütü olarak tanımladı ve aynı yılın Temmuz ayında Gülen’i planlayıcı olmakla suçladığı başarısız darbe girişiminin ardından hareket üzerindeki baskıyı yoğunlaştırdı. Hareket, darbe girişimine veya herhangi bir terör faaliyetine karıştığını şiddetle reddediyor.
Adalet Bakanlığı’nın son rakamlarına göre 126 binden fazla kişi gözaltına alındı mahkum 2016’dan bu yana Gülen hareketiyle bağlantılı oldukları iddiasıyla 11.085 kişi hâlâ cezaevinde. 24.000’den fazla kişi hakkında yasal işlemler devam ederken, yaklaşık on yıl sonra 58.000 kişi hakkında soruşturma devam ediyor.
Hapisteki binlerce kişiye ek olarak, Gülen hareketinin çok sayıda takipçisi de hükümetin baskısından kaçınmak için Türkiye’den kaçmak zorunda kaldı.