Aİznik antik kentindeki arkeologlar (modern-day IznikBursa’nın Türkiye’nin kuzeybatısındaki bir ilçesi), ikinci yüzyıldan beşinci yüzyılın sonlarına kadar kullanılan bir mezarlık alanı (nekropol) olan Hisardere’deki şehrin Roma ve Erken Bizans mezarlıklarını belgeliyor.
İznik Müzesi bünyesinde Dokuz Eylül Üniversitesi’nden araştırmacılarla ve Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle çalışan ekip, ailelerin nesiller boyunca ölülerini nasıl onurlandırdıklarının izini süren çeşitli mezar türleri ve uygulamalarını belirledi.
Hisardere nekropolünde ortaya çıkarılan pişmiş toprak çatılı aile mezarları, Roma dönemi İznik’in çoklu gömme geleneğini gözler önüne seriyor, Bursa, Türkiye, 22 Ekim 2025. (AA Fotoğraf)
Zamanla yeniden açılıp yeniden kullanılmak üzere inşa edilen aile mezarları
Bilimsel koordinatör Profesör Aygün Ekin Meriç, alanın İznik’in 2. yüzyıldan 5. yüzyıl sonlarına kadar uzanan ölü gömme geleneğini koruduğunu belirterek, gerektiğinde açılıp kapanacak şekilde tasarlanmış çarpıcı aile mezarları kümesine dikkat çekti.
Bu odalar pişmiş toprak (pişmiş kil) plakalarla örtülmüştü ve kazı verilerine göre birden fazla arayı barındırabiliyordu. “Bu aile mezarlarına 14 kadar kişinin defnedildiğini biliyoruz” diyen Meriç, her cenazede kapakların kaldırıldığını ve daha sonra yeniden mühürlendiğini söyledi.
Boyalı oda mezarların ve hipogeanın ortaya çıkarıldığı kazı alanının genel görünümü, Hisardere nekropolü, İznik, Bursa, Türkiye, 22 Ekim 2025. (AA Fotoğraf)
Boyalı odalar, oyma lahitlerin detay durumu, inanç
Kazı, yerel olarak farklı fresklerle süslenmiş oda mezarlarını (bitkiler ve kuşlarla dolu bahçe cennetleri) ve hipogeaları (merdivenlerle ulaşılan yer altı tonozlu mezar odaları) gün ışığına çıkardı.
Arkeologlar ayrıca insan iskeletlerinin yanı sıra kabartma oymalı süslü lahitlerin yanı sıra ölü kültünün kanıtı olan mezar sunularını da kaydettiler. Meriç, bugün İznik Müzesi Nekropol Salonu’nda sergilenen bu kalıntıların, 2.-3. yüzyıl Roma dönemi mezarlarının ihtişamını ve başkalarının kullandığı daha basit formları yansıttığının altını çizdi.
Profesör Aygün Ekin Meriç, Roma ve Erken Bizans dönemine ait mezarların ortaya çıkarıldığı Hisardere kazı alanında, İznik, Bursa, Türkiye, 22 Ekim 2025. (AA Fotoğraf)
Hem seçkinler hem de halk için tek bir mezarlık
Meriç, nekropolün kentin sosyal yelpazesini surların ötesinde, merkezden yaklaşık 2,5 kilometre uzakta tek bir alanda topladığını anlattı.
Hisardere’yi “Açılmamış durumdaki mezarları buluyoruz ve çok net bir şekilde tespit edebiliyoruz” dedi. İznik‘nin gömme geleneği tam anlamıyla.
Bir arkeolog, Hisardere kazılarında bulunan bronz parayı inceliyor, İznik, Bursa, Türkiye, 22 Ekim 2025. (AA Fotoğraf)
Geç Antik Çağ’da mezarlığın üzerinde 3 koridorlu bazilika yükseliyor
Saha çalışması sırasında ekip, orta nefli ve iki yan nefli, üç nefli bir erken dönem Hıristiyan kilise planı olan çok büyük bir bazilikanın duvarlarının izini sürdü. Meriç, yapıyı 5. yüzyıla tarihlendirdi ve orta koridorun 4.-5. yüzyıllara ait geometrik mozaikleri koruduğunu söyledi.
Yaklaşık 30 x 70 metre ölçülerindeki kilise, nekropolün hemen üzerine inşa edilmiş ve daha sonra bazilika mezarlığı olarak defin almaya devam etmiştir. Meriç, “Buradaki kullanım nekropol olarak başladı, bazilika ve mezarlıkla devam etti” dedi.
İznik, Bursa, Türkiye, Hisardere nekropolü bölgesindeki zeytin ağaçlarının çevresinde arkeolojik kazılar devam ediyor, 22 Ekim 2025. (AA Fotoğraf)
Kurtarma kazılarından açık hava müzesi planına
Hisardere bir zamanlar üzüm bağları ve zeytinliklerin içindeydi. 1992’de yaşanan yağma olayı ve 2017’deki kamulaştırmanın ardından proje, 2018’den itibaren kurtarma operasyonlarından sistematik kazıya geçti.
Meriç, çalışmaların sürekli olarak “çok heyecan verici buluntular” ortaya çıkardığını, kazılar tamamlandıktan sonra Hisardere Nekropolü’nün ziyaretçileri ağırlayacak bir açık hava müzesi olarak düzenlenmesinin planlandığını söyledi.
22 Ekim 2025 13:32 GMT+03:00
