Hazar-Europe enerji ve ticaret akışlarında stratejik bir bağlantı olarak Zangezur koridoru, Salı günü yaptığı açıklamada, bölgesel tedarik yollarını dönüştürme ve Türkiye’nin kilit enerji merkezi olarak rolünü güçlendirme potansiyeli taşıyor.
Bu anlamda, geçtiğimiz ay güneydoğu Türkiye’de temel atılan 244 kilometrelik (151.62 mil) Kars-aroğdir-Arilen-diCu demiryolu hattı, koridorun gerçekleştirilmesine yönelik ilk adım olarak görülüyor.
Orta Asya, Hazar bölgesi, Azerbaycan ve Ermenistan’ı Türkiye’ye bağlayan koridor da orta koridorun önemli bir parçası olarak öne çıkıyor.
Strategic value for Türkiye, Europe
Uzmanlar, koridorun Avrupa petrol, gaz ve elektrik için yeni alternatifler sunabileceğini ve Rus malzemelerine bağımlılığı hafifletebileceğini belirtiyor. Çeşitlendirilmiş kaynaklara erişim sağlayarak, bölgesel enerji güvenliği dengesini değiştirebilir.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (Metu) Uluslararası İlişkiler Profesörü Oktay Tanransever, koridorun Hazar enerjisinin Türkiye ve Avrupa pazarlarına ulaşması için en kısa yolu sağladığını söyledi.
Anadolu Ajansı (AA), “Rota daha az ülkeyi geçiyor ve Rusya’dan daha uzak, jeopolitik önem veriyor” dedi.
“Petrol, gaz veya elektrik iletimi için kullanılabilir, ancak önce güvenlik endişeleri ele alınmalıdır” dedi.
Tanransever, yatırımların Ermenistan’ın iç siyasetindeki gelişmeleri takip edebileceğini ve Rusya’nın Azerbaycan ve Ermenistan’a atıfta bulunarak iki ülkeye yönelik politikalarında daha fazla netliği takip edebileceğini belirtti.
Yetkili, “Hazar bölgesinden Zangezur koridoru aracılığıyla Hazar bölgesinden Türkiye’ye daha fazla petrol, gaz ve elektrik akabilirse, Türkiye’nin Avrupa pazarları için önemli bir bölgesel enerji merkezi olma hedefini güçlendirecek. Hem gelen kaynakların hacmi hem de menşe ülkeleri bu hedefi güçlendirecek.”
AB ve ABD projeyi, Moskova’nın bölgesel etkisini azaltabileceğini ve Avrupa’nın enerji güvenliğini artırabileceğini söyledi.
TANRISEVER’a göre, enerji akışlarına somut katkılar orta ve uzun vadede görülmelidir.
“Siyasi ve diplomatik fikir birliğine ulaşmak, anlaşmaları kesinleştirmek ve gerekli altyapıyı tamamlamak, koridorun en az üç ila beş yıl içinde operasyonel hale getirilmesi” dedi.
Enerji koridorlarını tamamlama
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Ekonomi Profesörü Levent Aydin, Trans-Anatol Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP), Turkstream, Baku-Tbilisi-Ceyhan (BTC) boru hattı gibi büyük boru hatlarının ve İran’ın gaz çizgilerinin zaten birincil doğu-enerji transit rotası oluşturduğuna dikkat çekti.
Yetkili, öncelikle bir ulaşım ve lojistik bağlantısı olan Zangezur koridorunun, Türkiye üzerinden Hazar-Europe enerji koridorlarını tamamlama potansiyeline sahip olduğunu söyledi.
“Açıldıktan sonra, sadece Türkiye’ye doğrudan yol ve demiryolu bağlantıları sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda boru hatları, elektrik iletimi ve fiber optik altyapısı için yeni yollar oluşturacak.” Dedi.
Koridor şu anda bir “enerji hattı” olmasa da, Ayirin uzun vadeli potansiyelini vurguladı.
“Gelecekte, Tanap, petrol boru hatları, Azerbaycan ve Türkiye arasındaki elektrik bağlantılarına paralel yeni gaz bağlantıları veya dijital iletişim ağları için kullanılabilir.”
“Belki de Hazar’ı geçen Türkmen gazı da bu rotadan akabilir. Alternatif rotalar oluşturmak enerji güvenliğinin en kritik unsurlarından biri olduğundan Zangezur, Türkiye ve bölge için stratejik bir kazanç olacak.”
ABD, AB, Çin perspektifleri
Dahası, Aydin ABD için Zangezur koridorunun sadece enerji değil, aynı zamanda Rusya ve İran’ın bölgesel etkisini sınırlamakla ilgili olduğunu vurguladı.
Washington, Moskova’nın enerji üzerindeki hakimiyetini azaltabilecek ve Tahran’ın lojistik avantajını kaldırabilecek alternatif bir yol olarak görüyor.
AB için, özellikle Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan sonra, asıl hedefin Rus enerjisine bağımlılığı azaltmak ve sonunda ortadan kaldırmak olduğunu söyledi.
AB’nin 2050 karbon nötr stratejisi fosil yakıtları aşamalı olarak öngörmesine rağmen, kısa vadede arz güvenliği bir önceliktir; “Hazardan gelen her yeni rota stratejik değer taşıyor” dedi.
Diyerek şöyle devam etti: “Zangezur kalıcı bir barış ortamı altında faaliyet gösteriyorsa, AB desteği büyük olasılıkla muhtemeldir.”
Ayrıca koridor için zaman çizelgesinin sadece teknik değil, aynı zamanda siyasi süreçlere de bağlı olduğunu belirtti.
Jeopolitik gelişmeler, Ermenistan-Azerbaycan ilişkilerinin normalleşmesi ve bölgesel yatırım kararlarının süreci şekillendirmesi beklenmektedir.
Aydisin, “Orta vadede, 5-10 yıl içinde, fizibiliteye bağlı olarak elektrik iletim hatları ve doğal gaz bağlantıları gerçekleştirilebilir. Kısa vadede yol ve demiryolu ticareti başlayabilir ve enerji altyapısına doğru bir güven oluşturma adımı olarak hizmet edebilir.” Dedi.
Aydin ayrıca Çin’in bölgedeki artan varlığını vurguladı ve “Pekin, Kemer ve Yol Girişimi (BRI) altında Güney Kafkasya ve Orta Asya koridorlarına büyük yatırım yapıyor. Çin için Zangezur lojistik savaşlarının yeni cephesi.”
“ABD ve AB bunu Rusya için alternatif bir enerji koridoru olarak görürken, daha çok ticaret ve ulaşım ağlarındaki hakimiyeti korumakla ilgilidir. Bu nedenle Zangezur, aynı zamanda ortaya çıkan ‘koridor savaşlarının’ önemli bir parçası haline geliyor.”
