TCOP30 iklim zirvesi, ABD’nin yokluğuna ve fosil yakıtlar konusunda daha güçlü bir dil talep eden ülkelerin açık protestolarına rağmen, yaklaşık 200 ülkenin iklim eylemi konusunda mütevazı bir anlaşmayı kabul etmesiyle Cumartesi günü sona erdi.
Brezilya’nın Amazon bölgesindeki zirvede uyum finansmanı, ticaret, ormanlar ve metan gazının azaltılması konularında taahhütler verildi ancak düzinelerce delegasyonun temel talebi olan fosil yakıtların aşamalı olarak durdurulması için bir yol haritası sağlanamadı.
22 Kasım 2025’te Brezilya’nın Para eyaletinin Belem kentinde düzenlenen COP30 BM İklim Değişikliği Konferansının genel kurulunun genel görünümü. (AFP Fotoğrafı)
Ulaşılan anlaşmalar
Nihai COP30 anlaşması, ülkeleri emisyonları azaltmak ve küresel ısınmayı 1,5°C’nin altında tutmayı hedeflemek için gönüllü olarak işbirliği yapmaya teşvik eden bir kolektif çaba girişimi olan “mutirao” paktına odaklanıyordu.
Anlaşma, COP28’in “fosil yakıtlardan uzaklaşma” taahhüdüne atıfta bulunuyordu, ancak bu ifadenin tamamı nihai metinde yer almıyordu.
Gelişmekte olan ülkeler, anlaşmanın “2035 yılına kadar en az üç kat uyum finansmanı” çağrısıyla, savunmasız ulusların kendilerini kötüleşen iklim etkilerinden korumalarına yardımcı olmak için yetersiz finansman konusunda uzun süredir devam eden endişeleri ele alarak kayda değer bir kazanç elde etti.
Ticaret ilk kez bir COP metninde yer aldı; üç yıllık yeni bir diyalog, özellikle Çin’den gelen, iklim bağlantılı ticaret önlemlerinin ihracat gelirlerine zarar verebileceği veya yeşil teknolojilere erişimi kısıtlayabileceği yönündeki endişeleri kabul etti.
Kolombiya Çevre Bakanlığı Uluslararası İlişkiler Ofisi başkanı Daniela Duran (ekranda), 22 Kasım 2025’te Brezilya’nın Para eyaleti Belem’de düzenlenen COP30 BM İklim Değişikliği Konferansı’nın genel kurulunda konuşuyor. (AFP Fotoğrafı)
Orman ve metan girişimleri
Brezilya, orman zengini ulusları ağaçları korudukları için ödüllendirmeyi amaçlayan bir fon olan Tropikal Ormanlar Sonsuza Kadar Tesisi’ni başlattı.
Girişim, ilk olarak Norveç, Almanya, Endonezya, Fransa ve Brezilya’dan 5,5 milyar dolar bağış topladı ve daha geniş bir hedef olarak 125 milyar dolar toplamayı hedefledi.
Yedi ülke (İngiltere, Fransa, Kanada, Almanya, Norveç, Japonya ve Kazakistan) fosil yakıt sektöründe “sıfıra yakın” metan emisyonu elde etme sözü verdi.
COP30 Başkanı Andre Correa do Lago (C), Kolombiya’nın 22 Kasım 2025’te Belem, Para eyaleti, Brezilya’da düzenlenen COP30 BM İklim Değişikliği Konferansı’na müdahalesinin ardından genel kurul oturumu kesintiye uğradıktan sonra Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği İcra Sekreteri Simon Stiell’in (L) yanında danışmanlarını dinliyor. (AFP Fotoğrafı)
Fosil yakıtlara yönelik protestolar
COP30’un en tartışmalı konusu petrol, gaz ve kömürün aşamalı olarak ortadan kaldırılmasına yönelik açık bir taahhüdün yer almamasıydı.
AB, Kolombiya, Panama ve İsviçre’den delegasyonlar, son genel kurul oturumunda itiraz bayraklarını kaldırarak protestoda bulundu.
COP30 Başkanı Andre Correa do Lago, itirazlara rağmen metni onaylamadan önce oturumu kısa süreliğine askıya aldı.
Kolombiya en güçlü eleştirilerden bazılarını yayınladı.
Çevre Bakanı Irene Velez, zirvenin fosil yakıtların aşamalı olarak ortadan kaldırılmasını atlayarak “bilimi reddettiğini” söylerken, Başkan Gustavo Petro, fosil yakıtları iklim krizinin nedeni olarak tanımlamayan bir deklarasyonu “kabul etmediğini” söyledi.
AB İklim Komiseri Wopke Hoekstra, bloğun “çok daha fazlasını görmek istediğini” ancak yine de nihai metni destekleyeceğini söyledi.
Çeşitli ülkelerden müzakereciler, 22 Kasım 2025’te Brezilya’nın Para eyaletinin Belem kentinde düzenlenen COP30 BM İklim Değişikliği Konferansı’nda genel kurul oturumu kesintiye uğradıktan sonra COP30 başkanlığının temsilcileriyle konuşuyor. (AFP Fotoğrafı)
Büyük güçlerden tepkiler
Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, “bilim galip geldi” ve “çok taraflılık kazandı” diyerek anlaşmayı övdü ve müzakerelerin zorluğunu kabul etti.
Hindistan anlaşmayı “anlamlı” olarak selamladı ve Çin, zirvenin “çok zor bir durumda başarı” olarak sonuçlanacağını söyledi.
Küçük Ada Devletleri İttifakı, uyum finansmanını güvence altına almanın önemine dikkat çekerek anlaşmayı “kusurlu” ancak gerekli olarak nitelendirdi.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres çabaları övdü ancak eylem ile bilimsel gereklilik arasındaki uçurumun “tehlikeli derecede geniş olmaya devam ettiğini” söyledi.
22 Kasım 2025’te Brezilya’nın Para eyaleti Belem kentinde düzenlenen COP30 BM İklim Değişikliği Konferansı sırasında Türkiye ve Avustralya tarafından düzenlenen COP31 logosu bir ekranda görülüyor. (AFP Fotoğrafı)
ABD’nin yokluğu, Amazon’daki dramatik zemin
Amerika Birleşik Devletleri’nin COP30’u boykot etmesi Güney Afrika ve diğer G20 liderlerinin eleştirilerine maruz kaldı.
Elçilerin bildirgenin ABD’nin katılımı olmadan hazırlandığını belirtmesiyle, müzakerelerin devamsızlığı ortaya çıktı.
Zirveye kitlesel protestolar, yerli gösteriler ve hatta konferans salonunda çıkan bir yangın damgasını vurdu; bu durum, daha kontrollü ortamlarda düzenlenen son COP’larla keskin bir tezat oluşturuyordu.
Brezilya, COP31’de COP başkanlığını Türkiye’ye devretmeye hazırlanırken, iç bölünmelere ve zayıflamış dile rağmen zirve, sınırlı da olsa ortak bir deklarasyonla sona erdi.
23 Kasım 2025 13:07 GMT+03:00
